در فرایند احداث ساختمان و انجام پروژه های عمرانی، مراحل مختلفی وجود دارد. از جمله طراحی، اجرا و نظارت. یکی از مراحل مهم طراحی است. طراحان به دو مجموعه طراح حقیقی و حقوقی تقسیم بندی می شوند. در این مقاله می خواهیم تفاوت طراح حقیقی و حقوقی را بررسی کنیم. حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال آنها چه تفاوتی با هم دارند. اول ببینیم طراح حقیقی کیست و وظیفۀ او چیست؟
طراح حقیقی
مهندس حقیقی یک فرد مثل من و شما است که پروانه اشتغال به کار محاسبات خود را از نظام فنی دریافت کرده است. بسته به پایه ای که مهندس حقیقی دارد می تواند گروه ساختمانی مختلفی را طراحی کند. مثلاً طراح با پایه 3 فقط می تواند گروه ساختمانی الف را طراحی کند. حال آنکه پایۀ دو می تواند به طراحی ساختمان الف و ب مبادرت بورزد. این که تعریف گروه ساختمانی چیست در ادامه بدان خواهیم پرداخت. اینکه صلاحیت هر مهندس حقوقی در زمینۀ طراحی به چه صورت است را حدود صلاحیت می گویند. جدول کامل حدود صلاحیت طراحان حقوقی که از مبحث دو نظام مهندسی آورده شده است، بدین شرح است:
گروه ساختمانی در جدول فوق برحسب تعداد طبقۀ آنها و زیربنای آنها است. که به این موارد پیچیدگی و حجم کار می گویند. طبق مبحث دو، ساختمانها بر اساس پیچیدگی و حجم کار تقسیم بندی می شوند.
گروه ساختمانی بر حسب پیچیدگی و حجم کار چگونه طبقه بندی می شود؟
عوامل سه گانۀ اصلی موثر در پیچیدگی و حجم کار در تعیین فعالیتهای مهندسی ساختمان به شرح زیر است:
گروه «الف» با مقیاس كاربری محله 1 تا 2 طبقه ارتفاع از روی زمین یا حداكثر زیربنای 600 مترمربع.
گروه «ب» با مقیاس كاربری ناحیه 3 تا 5 طبقه ارتفاع از روی زمین یا حداكثر زیربنای 2000 مترمربع.
گروه «ج» با مقیاس كاربری منطقه 6 تا 10 طبقه ارتفاع از روی زمین یا حداكثر زیربنای 5000 مترمربع.
گروه «د» با مقیاس كاربری شهر بیش از 10 طبقه ارتفاع از روی زمین یا بیش از 5000 مترمربع.
منبع: مبحث دوم: ماده 18.
همانطور که روشن است، اگر طراحی بخواهد یک ساختمان چهار طبقه را طراحی کند، طبق این جدول، پایۀ سه کافی نیست. زیرا پایۀ سه فقط تا دو طبقه را می تواند طراحی کند. ولی پایۀ دو می تواند این کار را به عهده بگیرد.
| آیا تفاوت مجری حقیقی و حقوقی را در نظام مهندسی می دانید؟ |
تفاوت بین حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال چیست؟
در بحثهای مربوط به مهندسین حقوقی و پایۀ آنها همیشه با دو اصطلاح مواجه می شویم: حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال. حدود صلاحیت یعنی طراح یا ناظر وقتی می خواهد مسئولیت ساختمانی را به عهده بگیرد، آن ساختمان چقدر می تواند حجم کار زیاد یا پیچیدگی داشته باشد. یعنی چقدر بزرگ است؟ چند طبقه است؟ و مساحت زیربنای آن چیست؟
اما ظرفیت اشتغال به تکرار کارها در طول زمان و مدت معین اشاره دارد. مثلاً همانطور که گفتیم یک طراح پایۀ دو می تواند ساختمان چهارطبقه را طراحی کند. اما در طول سال چه تعداد از این ساختمان 4 طبقه را می تواند طراحی کند؟ این محدودیتهایی دارد. ببینیم ظرفیت اشتغال طراح حقیقی به چه نحو است؟
تفاوت طراح حقیقی و حقوقی: ظرفیت اشتغال طراح حقیقی
همانطور که می بینید، برای مثال، مهندس پایه دو می تواند در مدت یکسال فقط حداکثر 12 هزار متر مربع را طراحی کند.
حال که با مشخصات مهندس طراح حقیقی آشنا شدیم بیاییم به مشخصات مهندس طراح حقوقی بپردازیم. وقتی چند مهندس حقیقی با هم جمع شوند و یک واحد حقوقی یعنی شرکت درست کنند، این مجموعه طراح حقوقی نام دارد.
طراح حقوقی
همانطور که گفته شد با جمع شدن چند مهندس طراح حقیقی یک شرکت طراحی حقوقی تشکیل می شود. برای این کار افراد باید اول شرکتی ثبت کنند. و موضوع شرکت باید انجام خدمات طراحی در امور ساختمان منظور شود. آنها باید تأسیس شرکت خود را در روزنامه رسمی آگهی کنند.
برای این که به تفاوت طراح حقیقی و حقوقی پی ببریم، خوب است که حدود صلاحیت آنها را با هم مقایسه کنیم.
حال ببینیم حدود صلاحیت طراح حقوقی چیست؟
حدود صلاحیت طراح حقوقی
حدود صلاحیت طرح حقیقی و حقوقی مشابه است. پایه اشخاص حقوقی وابسته به طراحان حقیقی است. وقتی در یک شرکت حقوقی، دو نفر در یک رشته هستند که پایه های مختفی دارند، ملاک پایۀ بیشتر است.
ظرفیت اشتغال طراح حقوقی
یکی دیگر از مسائلی که در تفاوت طراح حقیقی و حقوقی مطرح است، ظرفیت اشتغال آنها است. ظرفیت اشتغال طراح حقوقی نیز مثل طراح حقیقی که در بالا ارائه شده است، طبق جدول شمارۀ یک مشخص می شود.
برای درک بهتر این جدول اجازه دهید با هم یک مثال مطرح کنیم.
تفاوت طراح حقیقی و حقوقی: یک مثال
فرض کنیم یک شرکت حقوقی مهندسی داریم که یک نفر پایۀ دو مهندسی عمران، و یک نفر دیگر پایۀ دو مهندسیی معماری در آن مشغول به کار هستند. طبق جدول یک ظرفیت اشتغال پایۀ دو، 12000 مترمربع است. حال با مراجعه به جدول 4 می بینیم که دو رشتۀ غیرهمنام درصد افزایش معادل 35 درصد دارد. در صد افزایش در صورت همپایه بودن پروانه اشتغال هم 10 درصد است. و مجموع اینها برابر 45 درصد می شود. یعنی 5400 مترمربع افزایش ظرفیت خواهیم داشت.
توجه کنید که ستون آخرمجموع درصد افزایش ظرفیت است. یعنی جمع ستونهای قبلی است. که در مورد مثال ما مصداق پیدا نمی کند زیرا ستون ماقبل آخر مشمول مثال ما نبود. اگر مورد ما شامل همۀ ستونها باشد می توان از ستون آخر استفاده کرد.
توصیه می کنیم تفاوت ناظر حقیقی و حقوقی را نیز مطالعه بفرمایید.
