با توجه به رشد صنعت و تکنولوژی، و نیاز به انجام سریعتر پروژه ها، امروزه قرارداد EPC جهت انجام پروژه ها مورد اقبال عمومی قرار گرفته است. سنت انجام پروژه های بزرگ عمرانی و صنعتی این بوده است. یعنی کارفرما برای کار طراحی، از عامل سومی به نام مشاور بهره می برد. و پیمانکار بر اساس طراحی مشاور شروع به انجام و احداث پروژه می نمود. وجود تغییرات کوچک در امر طراحی، یا مطابقت و هماهنگی امر اجرا با طراحی، به دلیل شکاف بین طراحی و اجرا امری زمانبَر و دست و پاگیر بود. قرارداد EPC این تمهید را در نظر دارد که امر طراحی و اجرا را به عهدۀ یک نهاد قرار دهد.
قرارداد EPC چیست؟
قرارداد EPC سرنام سه واژۀ Engineering مهندسی، Procurement تأمین کالا و Construction یعنی ساخت واحداث است. در این قرارداد تمام وظایف سه گانۀ مهندسی، تأمین کالا و احداث برعهدۀ پیمانکار است. به زبان دیگر، هم امر طراحی، هم امر احداث پروژه به عهدۀ پیمانکار است.
یکی از خصوصیات خوب این نوع قراردادها این است که بدین دلیل که هم طراحی و هم احداث به عهدۀ پیمانکار است. هماهنگی بین این دو زمینه سریع بوده و انجام پروژه با سرعت زیادی انجام می شود.
یکی دیگر از نامهای این نوع قرارداد، کلید در دست است یا turnkey است. این نامگذاری بدین دلیل است که فرض می شود که بعد از انجام پروژه، کارفرما می تواند با چرخاندن یک کلید پروژه را راه اندازی کند. و از آن بهره برداری کند. یعنی بیشتر فعالیتها به پیمانکار سپرده می شود. و کارفرما از برخی مسئولیتها و وظایف سنگین مدیریتی و اجرایی آسوده می شود.
به دلیل این که هم طراحی و هم اجرا با پیمانکار است، او با صلاحدید خود می تواند حتی قبل از پایان امر طراحی، برخی جوانب احداث را شروع کند. این خود به تسریع انجام و تکمیل پروژه کمک بزرگی می کند.
اجرای پروژه به روش قرارداد EPC به چه عواملی نیاز دارد؟
حدود و ثغور پروژه باید به طور کامل مشخص باشد. و جزئیات، هدف و زمان پایان پروژه بین کارفرما و پیمانکار به طور روشن و دقیق تفهیم و تفاهم شود. و پیمانکار باید سر وقت کارها را انجام دهد. او همچنین تأمین مالی کافی برای انجام به موقع وظایف داشته باشد.
پیمانکار هم باید هم خصوصیات کلی و عمومی یک پیمانکار را از حیث اجرا و احداث داشته باشد، هم در عین حال، باید خصوصیات و قابلیتهای مشاور و طراح را داشته باشد.
همچنین باید الزامات فنی استاندارد در ابتدای پروژه طی شود و بین پیمانکار و کارفرما تفهیم و تفاهم گردد.
خصوصیات قرارداد EPC
از آنجا که تاریخ قطعی اتمام طرح در پروژه های EPC مشخص است، امروزه در کشور ما، این نوع پروژه ها از اقبال عمومی خوبی برخوردار بوده است.
یکی از خصوصیات این پروژه ها سرعت انجام کار است. از آنجا که خاتمۀ کار، تاریخ قطعی و مشخصی دارد کارها سریع انجام می شود. البته نیاز است که کارفرما هم به لحاظ تأمین مالی شرایط مناسبی را برای پیمانکار فراهم کند. پیمانکار هم به نوبۀ خود باید در هر سه زمینۀ مهندسی، تأمین کالا و احداث از مهارت و صلاحیت و توانمندی بسیار خوب برخوردار باشد. در حقیقت داشتن این خصوصیات است که به او کمک می کند با سرعت کار را انجام دهد. اگر فاقد این صلاحیتها باشد، نمی تواند کارها را به موقع انجام دهد، و در حقیقت مناسب قرارداد EPC نخواهد بود.
کارفرما و مشاورین آن کمترین کار نظارتی را دارند. وظیفۀ کنترل کیفیت و نظارت با خود پیمانکار است. و مسئولیت عیوب پروژه با پیمانکار خواهد بود. مسئولیت اجرایی از کارفرما به پیمانکار انتقال می یابد. فعالیت نظارتی کارفرما و مشاور محدود به فرایند مناقصه و نظارت عالیه خواهد بود.
از آنجا که همۀ کار به یک پیمانکار سپرده شده است، پیمانکار می تواند در جنبه ها و زمینه های مختلف طرح، مدیریت یکپارچه ای داشته باشد. مثلاً برای تهیه و تأمین کالا و مصالح به صورت انبوه و یکپارچه خرید کند. و این خود به لحاظ مالی، به صرفه است.
همانطور که گفته شد، پیمانکار باید در هر سه حیطۀ مهندسی، تأمین و احداث زبردست و ماهر باشد. باید توجه شود که آیا در کشور ما پیمانکارانی وجود دارد که از هر سه خصوصیت در سطح خوبی برخوردار باشند. حقیقت این است که باید با بررسی و احتیاط بیشتری در کشور ما پیمانکاران را بررسی کرد. و پیمانکارانی که شرایط انجام EPC را داشته باشند خیلی زیاد نیستند.
بخوانید: مناقصه در پروژه های عمرانی چگونه است؟
وقتی حیطۀ کاری فقط محدود به مهندسی و تأمین مصالح و کالا باشد به آن قرار داد EP می گویند. در عین حال اگر در قرار داد EPC پیمانکار نصب کامل تجهیزات را نیز به عهده بگیرد به آن قرار داد EPCI می گویند و I مخفف installation است.
تحت قرارداد EPC پیمانکار موظف است که تسهیلات کامل را به کارفرما تحویل دهد و کارفرما فقط کافی است که کلیدی را بگرداند تا تسهیلات راه اندازی شود. از این رو قراردادهای EPC را گاهی قراردادهای ساخت چرخش کلید یا turnkey نیز میگویند. علاوه بر تحویل تسهیلات کامل، پیمانکار باید آن تسهیلات را با قیمتی معین و در زمانی معین تحویل دهد و باید در سطح معیار و استاندارد مشخص عمل کند. عدم رعایت الزامات منجر می شود که پیمانکار با مسئولیت مالی مواجه شود. پیمانکاران EPC همۀ کارهای طراحی، تأمین مالی و ساخت را هماهنگ کرده و تضمین می کند که همۀ پروژه طبق الزامات و سر موقع تکمیل شده است. به آن lump sum turn key هم می گویند که lump sum یعنی همۀ مبلغ و هزینه یکجا داده می شود و turn key هم یعنی همۀ فعالیتها و ریزه کاری ها توسط پیمانکار انجام شده ، و کارفرما استرس و دغدغه ای در مورد جزئیات و اجرا ندارد.
بخوانید: آیا تفاوت مجری حقیقی و حقوقی را در نظام مهندسی می دانید؟
سخن آخر
برای این که پروژه های بزرگ و پیچیده سریع انجام شود، و کار طراحی و اجرا به عهدۀ یک نهاد قرار گیرد، EPC می تواند قرارداد مناسبی باشد. پیمانکار EPC باید در هر سه حوزۀ E، و P و C صلاحیت کافی داشته باشد. صلاحیت در این سه عرصه است که سرعت کار را زیاد می کند. فقدان صلاحیت باعث کندی کار می شود. آنچه EPC را برای کارفرما جذاب می کند سرعت انجام کار است و نیز این که او نیازی به درگیری و دغدغه در مورد جزئیات طرح ندارد. برای همین EPC، پیمانکاری مجرب و کاردان می طلبد تا بتواند به دغدغۀ کارفرما پاسخ دهد، یعنی بتواند سریع و بدون مانع کار را انجام دهد.
